Socjologia kultury fizycznej
Socjologia kultury fizycznej jest subdyscypliną socjologiczną zajmującą ugruntowaną pozycję w aka-demiach wychowania fizycznego, ale także na wielu uniwersytetach i uczelniach niepublicznych, które prowadzą proces kształcenia na kierunkach
wychowanie fizyczne, rekreacja ruchowa, turystyka,
sport oraz rehabilitacja ruchowa. Podręcznik kierowany jest więc szczególnie do studentów wychowania fizycznego i sportu, ale także do studentów z innych obszarów nauki, którzy zainteresowani są sportem rekreacyjnym i wyczynowym osób w pełni sprawnych i niepełnosprawnych, wpływem zmian społeczno-kulturowych i ekonomicznych na współczesny sport, wychowaniem fizycznym, ludzką cielesnością i
zdrowiem, czy problemami kobiet w sporcie. Ze względu na medialną popularność sportu wyczynowego, jego wysoki poziom komercjalizacji i duży oddźwięk społeczny wydarzeń sportowych, problematyka socjologii kultury fizycznej uwzględniana jest także na takich kierunkach studiów jak dziennikarstwo, antropologia, pedagogika, marketing i kulturoznawstwo, a także na studiach socjologicznych, podczas których studenci w mniejszym lub większym wymiarze zapoznają się z zagadnieniami omawianej subdyscypliny.
Przygotowując podręcznik chcieliśmy dotrzeć do zróżnicowanego pod względem merytorycznych kompetencji grona odbiorców uczestniczących w procesie kształcenia na poziomie wyższym, ale także do licznego grona pracowników szeroko rozumianej kultury fizycznej, a mianowicie nauczycieli wychowania fizycznego, trenerów i instruktorów, dziennikarzy sportowych, menedżerów sportu, organizatorów sportu i turystyki, a także do osób pragnących poznać społeczne funkcje interesującej nas dziedziny. Wymagało to czasem pewnych kompromisów dotyczących łączenia socjologicznej precyzji wypowiedzi z potrzebami odbiorców, którzy są ekspertami w swoich dziedzinach, ale niekoniecznie wykwalifikowanymi formalnie socjologami lub studentami socjologii.
Socjologia kultury fizycznej jest nauką zajmującą się opisywaniem oraz wyjaśnianiem związków jakie zachodzą między życiem społecznym i kulturą a kulturą fizyczną. Zakres zagadnień obejmujących przedmiot analiz socjologii kultury fizycznej wykracza poza problematykę analizowaną przez socjologię sportu, choć większość tematów poruszanych w niniejszym podręczniku można przypisać także bezpośrednio do obszaru zainteresowań socjologów sportu, szczególnie przy często przyjmowanym przez badaczy i redaktorów czasopism socjologii sportu bardzo szerokim zakresie tego pojęcia. Choć, jak słusznie zauważa Stempień, współcześnie − zgodnie z tradycją zachodnią − bardziej spopularyzowana jest w Polsce nazwa socjologii sportu, jednak ze względu na ujęte w podręczniku treści wykraczające poza sport wyczynowy lub sport profesjonalny (m.in. aktywności sportowo-rekreacyjne poza systemem rywalizacji sportowej, rekreacją ruchową dorosłych, młodzieży i dzieci w czasie wolnym, szkolnym i pozaszkolnym wychowaniem fizycznym), związek prezentowanych treści nie tylko z socjologią, ale także z naukami o kulturze fizycznej oraz tradycję stosowania nazwy, postanowiliśmy ją pozostawić także w tytule niniejszego tomu. Z uwagi na dużą różnorodność podejmowanych zagadnień, socjologia kultury fizycznej często przekracza wyznaczone granice socjologicznej eksploracji i wchodzi na obszar pokrewnych dyscyplin naukowych (i subdyscyplin, których nazwy uzupełniane są często o pojęcie sportu), takich jak filozofia, historia, antropologia, kulturoznawstwo, psychologia, pedagogika i politologia. Socjologia kultury fizycznej korzysta również z ustaleń teorii wychowania fizycznego, rekreacji ruchowej, turystyki i teorii treningu sportowego.
Podręcznik jest próbą systematyzacji dorobku socjologii kultury fizycznej. Występują w nim zarówno aspekty teoretyczne jak i empiryczne. Podręcznik został skonstruowany przez pryzmat pod-stawowych pojęć i kategorii, mających ugruntowane miejsce w socjologii ogólnej i różnych subdyscyplinach socjologicznych, które jednocześnie w sposób najpełniejszy zakreślają obszar socjologii kultury fizycznej. Zostały w nim wykorzystane explicite bądź implicite różnorodne teorie wypracowane na gruncie socjologii, ale także charakterystyczne dla interesującej nas socjologii kultury fizycznej. Formułowane twierdzenia charakteryzuje różny poziom ogólności. Dotyczy to także interpretacji faktów, których znaczenie ma charakter lokalny bądź globalny.
Z uwagi na fakt, że Socjologia kultury fizycznej jest podręcznikiem, którego poszczególne rozdziały są dziełem wielu autorów, nie ma ona w pełni jednolitego charakteru. Dotyczy to zarówno podejść metodologicznych, stosowanej terminologii i proporcji między zagadnieniami teoretycznymi a empirycznymi. Podręcznik składa się z czterech części, w których usytuowane zostały poszczególne rozdziały. W procesie systematyzacji zajmującej nas problematyki kierowaliśmy się dwiema podstawowymi zasadami, a mianowicie teoretyczną i dydaktyczną. Obie zasady niejako nawzajem się deter-minowały i sprzyjały eksplikacji poszczególnych problemów według z góry ustalonego porządku. Uzyskano przy tym taką konstrukcję podręcznika, że poszczególnych rozdziałów nie trzeba koniecznie poznawać w ustalonej spisem treści kolejności, ale można z nich korzystać w zależności od potrzeb i niejako tworzyć nową strukturę podręcznika, adekwatną do wymagań w różnych szkołach, na różnych wydziałach i kierunkach studiów.
Zadaniem podręcznika jest dostarczenie czytelnikom podstawowej wiedzy socjologicznej, ale przede wszystkim wiedzy o zjawiskach i procesach występujących we współczesnej kulturze fizycznej w Polsce i na świecie. Dotyczy to niemal wszystkich instytucjonalnych sektorów interesującej nas dziedziny, takich jak rekreacja ruchowa, turystyka, wychowanie fizyczne, ale przede wszystkim sport. W najmniejszym zakresie zostały uwzględnione zagadnienia rehabilitacji ruchowej, które pojawiają się w niektórych rozdziałach, ale nie zostały uwzględnione w takim wymiarze, na jaki może zasługują.
Każdy z rozdziałów podręcznika ma jednakową strukturę formalną. Rozpoczyna się zarysowaniem problematyki, następnie scharakteryzowaniem podstawowych pojęć oraz eksplikacją zagadnień podstawowych. Kończy się natomiast spisem wykorzystanych pozycji bibliograficznych, wykazem zalecanej literatury oraz pomocniczymi pytaniami sprawdzającymi.
Zespół autorów przyjął zasadę, że podręcznik powinien być w miarę łatwy w odbiorze. Zrezygnowano zatem ze skomplikowanych wywodów, zawiłych pojęć, ale także nadmiaru przypisów i bibliograficznych odsyłaczy. Podręcznik został napisany językiem w miarę jasnym i klarownym, jednak bez stosowania nadmiernych uproszczeń. Chodziło bowiem o to, aby mogły z niego korzystać osoby o różnym stopniu przygotowania, zarówno słuchacze studiów licencjackich, magisterskich oraz dokto-ranckich, jak i liczna rzesza pracowników sektora kultury fizycznej.
Niniejszy podręcznik w pewnym zakresie nawiązuje do przygotowanego pod redakcją Zbigniewa Krawczyka i wydanego w 1995 roku podręcznika zatytułowanego Socjologia kultury fizycznej. Pod-ręcznik dla studentów wychowania fizycznego oraz do podręcznika pod redakcją Zbigniewa Dziubińskiego i Zbigniewa Krawczyka wydanego w 2011 roku i zatytułowanego również Socjologia kultury fizycznej. Z drugiej jednak strony stanowi nowe ujęcie problematyki, przede wszystkim poprzez uwzględnienie nowych kategorii socjologicznych, ważnych z punktu wyjaśniania zjawisk i procesów występujących w kulturze fizycznej w schyłkowej fazie społeczeństwa nowoczesnego. Jeśli chodzi o rozdziały pochodzące z poprzedniego podręcznika, to zostały one skorygowane, uaktualnione, uzu-pełnione treściowo, a także wzbogacone o nowe pozycje bibliograficzne. Nowe rozdziały zostały przygotowane przez nowych autorów na bazie ich dotychczasowego dorobku i wzbogaconego przez merytoryczne i bibliograficzne sugestie zespołu redakcyjnego. Odmienność przygotowanego pod-ręcznika polega również na tym, że został on przygotowany przede wszystkim przez zespół byłych i aktualnych pracowników Zakładu Filozofii i Socjologii Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie. Bowiem jedynie dwa ze wszystkich dwudziestu sześciu rozdziałów zostały przygotowane przez autorkę reprezentującą inną szkołę wyższą.
Dążąc do nadania Socjologii kultury fizycznej formy podręcznikowej podjęto próbę uporządkowania zebranego materiału. W wyniku dyskusji członków zespołu redakcyjnego wyodrębniono cztery obszary tematyczne, które ze względu na swą doniosłość i znaczenie w socjologii porządkują zgromadzony materiał i nadają mu w miarę logiczną całość. Zaznaczyć jednak należy, że owa konstrukcja ani nie pretenduje do miana jedynej, ani też doskonałej. Zatem zaprezentowana struktura ma charakter dyskusyjny, ale także może inspirować do poszukiwań w zakresie pomocy dydaktycznych.
Na część pierwszą zatytułowaną Prolegomena składa się siedem rozdziałów o charakterze bar-dziej ogólnym, wprowadzających w problematykę socjologii kultury fizycznej. Dotyczy to zwłaszcza pierwszych dwóch rozdziałów, w których został zaprezentowany dorobek socjologii kultury fizycznej w Polsce i na świecie. Zostały w nich także przedstawione modele socjologii kultury fizycznej, podstawowe orientacje teoretyczno-metodologiczne w socjologii kultury fizycznej a także poznawcze i praktyczne funkcje interesującej nas subdyscypliny socjologicznej.
Pięć kolejnych rozdziałów podejmuje kwestie kultury fizycznej w perspektywie społeczeństwa i kultury w szerokim rozumieniu. Ukazano kulturę fizyczną w perspektywie kultury globalnej koncentrując uwagę na zagadnieniach związanych z wyodrębnieniem różnych sfer kultury fizycznej, omówieniem wartości kultury fizycznej, ukazaniem socjologicznego i antropologicznego ujęcia interesującej nas dziedziny, ale także problematyki wychowania fizycznego jako procesu przygotowania do uczestnictwa w kulturze fizycznej. Skoncentrowano także uwagę na ukazaniu uwarunkowań i relacji występujących między zjawiskami i procesami zachodzącymi w społeczeństwie i kulturze a kulturą fizyczną. Ukazano związki kultury masowej z kulturą fizyczną, a także ujawniające lub nasilające się zjawiska w sporcie w kontekście gwiazd sportu jako idoli kultury konsumpcyjnej, sportu medialnego i zbiorowych tożsamości. Z kulturą masową w znaczącym stopniu wiąże się zagadnienie globalizacji oraz jej wpływu na przemiany w kulturze fizycznej. Ukazane zostało zagadnienie korzeni globalizacji w sporcie, a także omówione zostały jej wymiary, ekonomiczny i kulturowy. Obraz kultury fizycznej w społeczeństwie ponowoczesnym przedstawiono przez pryzmat zmieniających się wzorów i wartości ciała, aby w dalszej kolejności zająć się ponowoczesnym sportem dla wszystkich, sportem widowiskowym oraz ukazać postmodernistyczną refleksję nad kulturą fizyczną.
Część pierwszą zamyka rozdział poświęcony obecności nowoczesności w olimpizmie i ruchu olimpijskim. Zostały w nim zarysowane antynomie i paralele jakie występują pomiędzy zjawiskami i procesami zachodzącymi w społeczeństwie nowoczesnym a zjawiskami i procesami zachodzącymi na gruncie olimpizmu, którego rewitalizacji dokonał Pierre de Coubertin.
Na część drugą zatytułowaną Człowiek w społeczeństwie i kulturze fizycznej składa się kolejnych siedem rozdziałów ukazujących różnorodne relacje i zależności występujące w układzie człowiek, spo-łeczeństwo i
kultura fizyczna. Dwa pierwsze rozdziały ukazują jednostkę w świetle podstawowej komponenty osobowości, jaką jest ludzkie ciało. Jest ono prezentowane jako fakt społeczno-kulturowy, w sposób zaś szczególny w perspektywie autotelicznych i instrumentalnych wartości i wzorów kultury fizycznej. Przedstawione jest również zagadnienie zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego. Dokonano także socjologicznej charakterystyki takich kategorii jak zdrowie i choroba. Ukazano ewo-lucję poglądów na temat zdrowia, zachowań społecznych w zdrowiu i chorobie, ale także występujące relacje między socjologią kultury fizycznej a socjologią zdrowia, medycyny i rehabilitacji. W kolejnym rozdziale podjęto problematykę sportu osób niepełnosprawnych, w tym ewolucji modelu relacji nie-pełnosprawnych ze społeczeństwem, ale także narodzin oraz rozwoju sportu niepełnosprawnych w Polsce i na świecie. Przedstawiono również ujęcia teoretyczne sportu osób niepełnosprawnych, omówiono zagadnienia dotyczące rehabilitacji ruchowej i adaptowanej aktywności fizycznej oraz problemy związane z klasyfikacją w sporcie niepełnosprawnych.
Kolejne trzy rozdziały drugiej części poświęcone są ukazaniu relacji między socjologią kultury fizycznej a zagadnieniami socjalizacji i kontroli społecznej, a także socjologią moralności. Zagadnienie socjalizacji do kultury fizycznej przedstawiono w kontekście sposobów nabywania tego rodzaju kultu-ry, roli osobowości w procesie przyswajania kultury fizycznej, ale także rodzajów socjalizacji, w tym pierwotnej i wtórnej. Problematyka kontroli społecznej w kulturze fizycznej została ukazana przez pry-zmat wpływu prawa, moralności i religii. Zwrócono także uwagę na rolę i znaczenie zwyczaju oraz oby-czaju w zakresie kreacji i rekreacji fizycznej, ale także na rolę opinii publicznej w kształtowaniu postaw i zachowań wobec kultury fizycznej. Problematyka moralności w kulturze fizycznej została przedstawiona na bazie podstawowego stwierdzenia, że moralność w omawianej dziedzinie jest pochodną moral-ności danego społeczeństwa. Przedstawiono także zagadnienie podstawowej zasady moralnej w sporcie, a mianowicie fair play, ale także kwestię moralności sportowej w kontekście orientacji na sukces oraz moralne przesłanki ruchu olimpijskiego.
Część drugą wieńczy rozdział poświęcony roli i znaczenia turystyki w życiu współczesnych społeczeństw. Przedstawione w nim zostało zagadnienie turystyki w perspektywie badań socjologicznych, ale także ukazano różnorodne typologie zachowań turystów. Skoncentrowano również uwagę na relacjach występujących między funkcjami turystyki a rolami społecznymi. Dokonano diagnozy uczestnictwa społeczeństwa polskiego w turystyce oraz zarysowano wizję ponowoczesnej turystyki.
Część trzecią zatytułowaną Zbiorowości społeczne a kultura fizyczna konstytuuje sześć rozdziałów, z których trzy pierwsze ukazują kulturę fizyczną w perspektywie makrospołecznej. Bowiem dotyczą one związków między procesami narodotwórczymi i świadomością narodową a kształtowaniem się modeli aksjologicznych i instytucjonalnych kultury fizycznej. Ukazują rolę kultury fizycznej w budowaniu więzi narodowych, likwidowaniu bądź osłabianiu konfliktów i stereotypów narodowych. Przedstawiają zagadnienie klasowych i warstwowych uwarunkowań kultury fizycznej. Polega ono na ukazaniu klasowych i warstwowych determinant uczestnictwa w kulturze fizycznej oraz jej miejsca w stylu życia. Dopełniającym elementem problematyki narodu oraz klas i warstw społecznych jest zagadnienie dotyczące charakteru państwa i stosunków politycznych oraz ich wpływu na znaczenie kultury fizycznej w różnych formacjach społeczno-politycznych.
Kolejne trzy rozdziały niniejszej części podejmują zagadnienie relacji występujących między kulturą fizyczną a ważnymi organizacjami społecznymi, takimi jak szkoła, Kościół i rodzina. Zagadnie-nie dotyczące edukacji fizycznej i sportu w szkole zostało przedstawione w układzie ewolucyjnym, a mianowicie od organizacji owych dziedzin w społeczeństwach przednowoczesnych do ich organizacji w rozwiniętych społeczeństwach (po)nowoczesnych. Problematyka występujących relacji między Kościołem rzymskokatolickim a kulturą fizyczną została ukazana w wymiarze teoretycznym i empirycznym. Przedstawione zostało nauczanie Jana Pawła II na temat kultury fizycznej, a następnie postawy Kościoła hierarchicznego wobec kultury fizycznej oraz organizacja sportu katolickiego w wymiarze krajowym i międzynarodowym. Problematyka występujących powiązań między kulturą fizyczną a ro-dziną została przedstawiona przez zestawienie funkcji rodziny i funkcji kultury fizycznej, ale także przez ukazanie roli i znaczenia rodziny w przygotowaniu do uczestnictwa w kulturze fizycznej, w tym na przy-kładzie rodziny polskiej.
Na część czwartą, ostatnią, zatytułowaną Procesy społeczne w kulturze fizycznej składa się również sześć rozdziałów. W trzech z nich skoncentrowano uwagę na ukazaniu zachodzących procesów w kulturze fizycznej, które są konsekwencją zmian i procesów zachodzących w społeczeństwach modernistycznych i postmodernistycznych. Należą z pewnością do nich procesy profesjonalizacji, komercjalizacji, ale także społecznych uwarunkowań kariery sportowej, ściśle powiązanej z ruchliwością spo-łeczną. Procesy te, każdy na swój sposób, przenikają ze społeczeństwa i kultury do kultury fizycznej i wywierają przemożny wpływ na interesującą nas dziedzinę. Tworzy się specyficzny rynek pracy w dziedzinie kultury fizycznej, wyodrębnia się i następuje krystalizacja zawodów oraz zarysowuje się wyraźny podział na sportowców amatorów i zawodowców. Obecność środków finansowych w kulturze fizycznej a także jej komercjalizacja czynią z niej strukturę podobną do organizacji formalnej nastawionej na zysk. Pewnym dopełnieniem omówionych rozdziałów czwartej części jest prezentacja zagadnienia kariery sportowej oraz jej społecznych uwarunkowań. Ukazuje ona specyfikę zawodu sportowca i kariery sportowej, ale także ruchliwości społecznej w sporcie oraz procesu odchodzenia od sportu, kończenia kariery sportowej.
Dwa kolejne rozdziały dotyczą społecznego zróżnicowania uczestnictwa w kulturze fizycznej. W pierwszym z nich przedstawiona została problematyka uczestnictwa w kulturze fizycznej jednostek i grup społecznych, które jest determinowane miejscem zamieszkania (miasto-wieś), czynnikami społeczno-ekonomicznymi, demograficznymi, kulturowymi, historycznymi i obyczajowymi. Ukazane też zostały społeczne bariery uczestnictwa w kulturze fizycznej. W drugim natomiast skoncentrowana została uwaga na płci, jako przyczynie różnic i nierówności występujących na gruncie kultury fizycznej. Przedstawiono socjologiczne założenia teoretyczne na temat płci i nierówności płciowych, ale także uwarunkowania społeczne sportu kobiet. Skoncentrowano także uwagę na zagadnieniu społecznego konstruowania różnicy płci w kulturze fizycznej oraz kwestie dotyczące nierówności płciowych w organizacjach sportowych, w kulturze masowej, ale także w konsumpcji sportowej.
Część czwartą podręcznika zamyka rozdział poświęcony zagadnieniom dewiacji w sporcie wyczynowym. Do analizy zjawiska wykorzystano podstawowe perspektywy teoretyczne, a mianowicie funkcjonalizmu strukturalnego i symbolicznego interakcjonizmu. Dokonano próby wyjaśnienia różnorodnych dewiacji charakterystycznych dla współczesnych społeczeństw, ale także dewiacji charakterystycznych dla samego sportu. Omówiono destrukcyjną rolę dewiacji w społeczeństwie i sporcie oraz sposoby przeciwdziałania nim.
WPROWADZENIE
CZĘŚĆ PIERWSZA. PROLEGOMENA
Rozdział 1. Powstanie i rozwój socjologii kultury fizycznej
Zbigniew Krawczyk
1.Socjologia jako dyscyplina naukowa
2.Socjologia w Polsce
3.Powstanie i rozwój socjologii kultury fizycznej
4.Socjologia kultury fizycznej w Polsce
5.Socjologia kultury fizycznej a dyscypliny pokrewne
Rozdział 2. Teoretyczne orientacje w socjologii kultury fizycznej
Zbigniew Krawczyk
1.Socjologiczne rozumienie kultury fizycznej
2.Trzy modele socjologii kultury fizycznej
3.Teoretyczno-metodologiczne orientacje w socjologii kultury fizycznej
4.Poznawcze i praktyczne funkcje socjologii kultury fizycznej
Rozdział 3. Kultura globalna a kultura fizyczna
Zbigniew Krawczyk
1.Pojęcie kultury w socjologii i antropologii społecznej
2.Bytowa, społeczna i symboliczna sfera kultury fizycznej
3.Socjologiczne i antropologiczne ujęcie kultury fizycznej
4.Wychowanie fizyczne jako proces uczenia się kultury fizycznej
5.Sport i kultura
Rozdział 4. Kultura masowa i kultura fizyczna
Piotr Rymarczyk
1.Kultura masowa jako produkt nowoczesności
2.Sport w mediach wczoraj i dziś
3.Kultura masowa jako czynnik przemian w sporcie
4.Medialny sport a zbiorowe tożsamości.
5.Gwiazdy sportu jako idole kultury konsumpcyjnej
Rozdział 5. Wpływ globalizacji na kulturę fizyczną
Piotr Rymarczyk
1.Pojęcie globalizacji
2.Historyczne korzenie globalizacji w sporcie
3.Globalizacja ekonomiczna
4.Globalizacja kulturowa
5.Kultury lokalne w obliczu globalizacji .
Rozdział 6. Kultura fizyczna w społeczeństwie ponowoczesnym
Piotr Rymarczyk
1.Ponowoczesność i postmodernizm.
2.Ciało w ponowoczesnej kulturze masowej
3.Ciało w nowej kulturze popularnej
4.Ponowoczesny sport dla wszystkich
5.Ponowoczesny sport widowiskowy
6.Postmodernistyczna refleksja nad kulturą fizyczną
Rozdział 7. Olimpizm a nowoczesność
Zbigniew Dziubiński
1.Pojęcie nowoczesności w socjologii
2.Rozumienie olimpizmu
3.Pieniądze i degradacja człowieka w sporcie
4.Wspólnota olimpijska i skrajna racjonalność sportu
5.Dewiacja i imperializm w sporcie
6.Ponowoczesna wizja sportu
CZĘŚĆ DRUGA. CZŁOWIEK W SPOŁECZEŃSTWIE I KULTURZE FIZYCZNEJ
Rozdział 8. Ciało jako fakt społeczno-kulturowy
Zbigniew Krawczyk
1.Człowiek jako istota cielesna
2.Homo physicus w warunkach cywilizacji technicznej
3.Instrumentalne i autoteliczne wartości ciała
4.Kierunki analizy – próba typologii
5.Wzory kultury fizycznej
6.Kultura fizyczna a styl życia
Rozdział 9. Zdrowie jako zjawisko społeczne
Witold Rekowski
1.Zdrowie i choroba – socjologiczne i medyczne rozumienie zdrowia
2.Od biomedycznego modelu zdrowia do nowego paradygmatu zdrowia
3.Stan zdrowia i jego wskaźniki
4.Zachowania w zdrowiu i chorobie
5.Społeczna etiologia chorób
6.Społeczne konsekwencje chorób
7.Socjologia medycyny, socjologia zdrowia i choroby, socjologia kultury fizycznej
Rozdział 10. Sport osób niepełnosprawnych
Witold Rekowski
1.Zmiany sposobów postrzegania osób niepełnosprawnych
2.Narodziny i rozwój sportu osób niepełnosprawnych
3.Sport osób niepełnosprawnych w Polsce
4.Klasyfikacja w sporcie osób niepełnosprawnych
5.Aktywna rehabilitacja i adaptowana aktywność fizyczna
6.Ujęcia teoretyczne sportu niepełnosprawnych
Rozdział 11. Socjalizacja do kultury fizycznej
Zbigniew Dziubiński
1.Rozumienie procesu socjalizacji
2.Trwanie i zmienność kultury fizycznej
3.Sposoby wyjaśniania przyczyn uczestnictwa w kulturze fizycznej
4.Sposoby nabywania kultury fizycznej
5.Rola osobowości w procesie nabywania kultury fizycznej
6.Rodzaje socjalizacji do kultury fizycznej
7.Słabe strony socjalizacji do kultury fizycznej
Rozdział 12. Kontrola społeczna w kulturze fizycznej
Halina Sekuła-Kwaśniewicz
1.System normatywny i ład społeczny – wyjściowe kategorie pojęciowe
2.Pojęcie kontroli społecznej
3.Wpływ prawa, moralności i religii na kontrolę społeczną w kulturze fizycznej
4.Zwyczaje i obyczaje w zakresie kreacji i rekreacji fizycznej
5.Rola opinii publicznej w kształtowaniu postaw i zachowań wobec kultury fizycznej
Rozdział 13. Moralność i kultura fizyczna
Halina Sekuła-Kwaśniewicz
1.Socjologiczne określenie moralności
2.Socjologia moralności a socjologia kultury fizycznej
3.Moralność w kulturze fizycznej odzwierciedleniem moralności społeczeństwa
4.Swoiste reguły moralne w sporcie – zasada fair play
5.Moralność sportowa a orientacja na sukces
6.Moralne przesłanki ruchu olimpijskiego
Rozdział 14. Turystyka w życiu współczesnych społeczeństw
Julia Murrmann
1.Turystyka jako przedmiot badań socjologicznych
2.Typologia zachowań turystów
3.Funkcje turystyki
4.Uczestnictwo Polaków w turystyce
5.Ponowoczesna wizja turystyki
CZĘŚĆ TRZECIA. ZBIOROWOŚCI SPOŁECZNE A KULTURA FIZYCZNA
Rozdział 15. Narodowe i etniczne uwarunkowania kultury fizycznej
Zbigniew Krawczyk
1.Pojęcie narodu
2.Socjologia narodu a socjologia kultury fizycznej
3.Znaczenie etosu narodowego w kulturze fizycznej
4.Ojczyzna a symbolika współczesnego sportu
5.Charakter narodowy i stereotypy narodowe oraz ich rola w kulturze fizycznej
6.Rola czynnika rasowego w sporcie
Rozdział 16. Klasowe i warstwowe uwarunkowania kultury fizycznej
Michał Lenartowicz
1.Struktura społeczna, nierówności i zróżnicowanie społeczne
2.Wielość znaczeń klas i warstw
3.Ruchliwość społeczna
4.Klasowo-warstwowe uwarunkowania sportu i rekreacji ruchowej
5.Równość szans w rywalizacji sportowej
6.Klasowe i warstwowe uwarunkowania uczestnictwa w sporcie i konsumpcji sportowej
Rozdział 17. Państwo, polityka i kultura fizyczna
Krzysztof W. Jankowski
1.Rozumienie państwa i polityki
2.Socjologia stosunków politycznych wobec socjologii kultury fizycznej
3.Demokratyczne, liberalne i totalitarne systemy państwowe i wzorce kultury fizycznej
4.Polityka sportowa w aspekcie regionalnym, państwowym i międzynarodowym
5.Interwencjonizm, wolny rynek czy sponsorowanie kultury fizycznej?
Rozdział 18. Edukacja fizyczna i sport w szkole
Zbigniew Dziubiński
1.Instytucjonalizacja edukacji
2.Edukacja w społeczeństwie nowoczesnym
3.Rozumienie edukacji fizycznej i sportu
4.Edukacja fizyczna i sport w społeczeństwach przednowoczesnych
5.Edukacja fizyczna i sport w rozwijających się społeczeństwach nowoczesnych
6.Edukacja fizyczna i sport w szkole rozwiniętych społeczeństw nowoczesnych
Rozdział 19. Kościół rzymskokatolicki a kultura fizyczna
Zbigniew Dziubiński
1.Religia jako przedmiot zainteresowania socjologii
2.Kościół jako kategoria socjologiczna
3.Kultura fizyczna w nauczaniu papieża Jana Pawła II
4.Postawy Kościoła hierarchicznego wobec kultury fizycznej
5.Międzynarodowy wymiar sportu katolickiego
6.Krajowy wymiar sportu katolickiego
Rozdział 20. Kultura fizyczna w rodzinie
Michał Lenartowicz
1.Rodzina jako przedmiot badań socjologicznych
2.Typy rodzin
3.Funkcje rodziny i funkcje kultury fizycznej
4.Współczesna rodzina polska
5.Uwarunkowania i znaczenie kultury fizycznej w rodzinie
CZĘŚĆ CZWARTA. PROCESY SPOŁECZNE W KULTURZE FIZYCZNEJ
Rozdział 21. Procesy profesjonalizacji kultury fizycznej
Zbigniew Krawczyk
1.Socjologiczne rozumienie zawodu i struktury społeczno-zawodowej
2.Specyfika rynku pracy w kulturze fizycznej.
3.Amatorstwo i zawodowstwo w sporcie
4.Kształtowanie się zawodów w dziedzinie kultury fizycznej
5.Wyodrębnianie się i krystalizacja zawodów
6.Profesja pracowników kultury fizycznej na tle zawodów pokrewnych
Rozdział 22. Procesy komercjalizacji kultury fizycznej
Krzysztof W. Jankowski
1.Określenie komercjalizacji w kategoriach socjologicznych
2.Ekonomiczne podstawy kultury fizycznej
3.Inwestowanie w kulturę fizyczną dla zysku i popularności biznesmenów
4.Sponsorowanie, środki komunikacji masowej i reklama źródłem ożywienia ekonomicznego w kulturze fizycznej
5.Bariery komercjalizacji kultury fizycznej
Rozdział 23. Społeczne zróżnicowanie uczestnictwa w kulturze fizycznej
Włodzimierz Kocemba, Adam Karwacki
1.Pojęcie zróżnicowanego uczestnictwa
2.Kultura fizyczna społeczeństwa zurbanizowanego
3.Społeczno-historyczne uwarunkowania i specyfika kultury fizycznej w środowisku wiejskim
4.Społeczne bariery uczestnictwa w kulturze fizycznej
Rozdział 24. Płeć jako czynnik zróżnicowań w kulturze fizycznej
Zuzanna Mazur, Natalia Organista
1.Socjologiczne rozumienie pojęcia płci i nierówności płciowych
2.Uwarunkowania społeczne sportu kobiet
3.Społeczne konstruowanie różnicy płci w kulturze fizycznej
4.Nierówności płciowe w organizacjach sportowych
5.Płciowe zróżnicowanie przekazów medialnych w sporcie
6.Upłciowiona konsumpcja sportowa
Rozdział 25. Kariera sportowa i jej społeczne uwarunkowania
Michał Lenartowicz
1.Zawód jako kategoria analizy socjologicznej
2.Specyfika zawodu sportowca i kariery sportowej
3.Ruchliwość społeczna i kariera sportowa
4.Migracje zawodowe sportowców
5.Sportowa emerytura, czyli odchodzenie ze sportu
Rozdział 26. Dewiacje w sporcie wyczynowym
Zbigniew Dziubiński
1.Rozumienie dewiacji
2.Perspektywy teoretyczne wyjaśniania dewiacji
3.Funkcjonalistyczno-strukturalistyczna analiza dewiacji w sporcie
4.Dewiacje w sporcie z perspektywy interakcjonizmu symbolicznego
5.Destrukcyjna rola dewiacji w sporcie
6.Sposoby przeciwdziałania zachowaniom dewiacyjnym w sporcie
NOTA O AUTORACH
INDEKS OSÓB
INDEKS RZECZOWY
TABLE OF CONTENT
