System prawnofinansowy Unii Europejskiej
Książka jest pierwszą na rynku publikacją, w której przedstawiono kluczowe instytucje prawa finansowego Unii Europejskiej oraz ich ujęcie w ramach systemu prawnofinansowego UE. Wyjaśniono także jego aspekty doktrynalne, instytucjonalne oraz materialne. Oddziaływanie UE na prawo finansowe państw członkowskich odnosi się obecnie w zasadniczej mierze do zapewnienia większej stabilności fiskalnej i finansowej wewnętrznego rynku finansowego. Dlatego istotne dla zrozumienia funkcjonowania tego systemu jest kompleksowe przedstawienie tworzących go instytucji prawnych. Autorzy szeroko analizują poszczególne elementy systemu prawnofinansowego UE i przedstawiają aktualne problemy związane z regulacją i praktyką działania UE w sferze walutowej, instytucji finansowych, budżetu, stabilności fiskalnej, polityki regionalnej, prawa podatkowego, jednolitego rynku finansowego, prawa celnego oraz postępowania antydumpingowego i antysubsydyjnego. Adresaci: Publikacja jest skierowana przede wszystkim do instytucji oraz osób implementujących i stosujących prawo finansowe Unii Europejskiej, w tym zwłaszcza pracowników organów administracji publicznej i samorządu terytorialnego, legislatorów i regulatorów oraz sędziów. Książka zainteresuje ponadto pracowników naukowych specjalizujących się w prawie finansowym, bankowym, rynku finansowego, podatkowym, gospodarczym, europejskim, a także prawników i praktyków zajmujących się pozyskiwaniem środków finansowych z UE i kontrolujących ich wykorzystanie. Będzie również przydatna studentom i doktorantom prawa, administracji, europeistyki, finansów, ekonomii oraz zarządzania. Monografia jest rezultatem pracy zespołu nauczycieli akademickich będących współpracownikami i uczniami profesora Andrzeja Drwiłło. "System prawnofinansowy Unii Europejskiej jest pracą przygotowaną przez uznanych przedstawicieli nauki prawa finansowego mających jednocześnie bogate doświadczenia w praktycznym stosowaniu prawa (...). Zespół Autorów, reprezentujących tak szeroki zakres zainteresowań naukowych i specjalizujących się w poszczególnych, specyficznych obszarach badawczych obejmujących unijne prawo finansowe, gwarantuje wysoki merytoryczny poziom opracowania o istotnych walorach naukowych. Należy podkreślić, że jest to opracowanie kompleksowe i jednocześnie wielowątkowe. W pracy zbiorowej przedstawiono wyczerpująco wszystkie węzłowe zagadnienia związane z tytułowym problemem systemu prawnofinansowego. Wyodrębniono jednocześnie wszystkie istotne działy tworzące unijne prawo finansowe, tzn. unijne prawo budżetowe, unijne prawo walutowe, unijne prawo podatkowe, unijne prawo bankowe, unijne prawo rynku kapitałowego, unijne prawo ubezpieczeniowe oraz unijne prawo celne. Recenzowane opracowanie jest rzetelne, a w poszczególnych rozdziałach uwzględniono obowiązujący stan prawny oraz główne kierunki jego ewolucji w zakresie tytułowego problemu analizowanego przez Autorów. Kompleksowy charakter opracowania, jego przejrzystość oraz prezentowanie trudnych zagadnień w sposób przystępny to istotne walory recenzowanej pracy zbiorowej".
Prof. zw. dr hab. Zbigniew Ofiarski
WYKAZ SKRÓTÓW |11
WSTĘP |15
ROZDZIAŁ I
PODSTAWOWE ZAGADNIENIA UNIJNEGO SYSTEMU PRAWNEGO I FINANSOWEGO |17
1. Uwagi ogólne |17
2. Unijne regulacje prawne |20
3. Prawo pierwotne i prawo stanowione |22
4. Instytucje i organy Unii Europejskiej |25
5. Podstawowe zasady unijnego porządku prawnego |29
6. Podstawowe zagadnienia unijnego systemu prawnofinansowego |31
ROZDZIAŁ II
PRAWO WALUTOWE UNII EUROPEJSKIEJ |34
1. Pojęcie i zakres prawa walutowego Unii Europejskiej |34
2. Etapy rozwoju prawa walutowego Unii Europejskiej |43
3. Regulacje prawa walutowego Unii Europejskiej |50
ROZDZIAŁ III
INSTYTUCJE FINANSOWE UNII EUROPEJSKIEJ |51
1. Europejski Bank Centralny, Europejski System Banków Centralnych i Eurosystem |51
1.1. Struktura i kompetencje organów Europejskiego Banku Centralnego |51
1.2. Cele i zadania Europejskiego Banku Centralnego oraz Europejskiego Systemu Banków Centralnych |56
2. Europejski Bank Inwestycyjny |61
2.1. Podstawy prawne działania i struktura wewnętrzna Europejskiego Banku Inwestycyjnego |61
2.2. Zakres działalności Europejskiego Banku Inwestycyjnego na terytorium Unii Europejskiej |62
2.3. Działalność Europejskiego Banku Inwestycyjnego poza terytorium Unii Europejskiej |65
3. Europejski Fundusz Inwestycyjny |66
3.1. Podstawy prawne działania i struktura wewnętrzna Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego |66
3.2. Zadania i zakres działalności Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego |67
4. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju |68
4.1. Podstawy prawne i struktura organizacyjna Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju |68
4.2. Cele i zadania Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju |70
ROZDZIAŁ IV
BUDŻET OGÓLNY UNII EUROPEJSKIEJ JAKO NARZĘDZIE INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ |73
1. Rys historyczny |73
2. Dochody i wydatki budżetu ogólnego |80
3. Charakter prawny budżetu ogólnego |83
4. Budżet ogólny jako determinant rozwoju rynku wewnętrznego |86
ROZDZIAŁ V
STABILNOŚĆ FISKALNA PAŃSTW UNII EUROPEJSKIEJ |98
1. Stabilność fiskalna a proces integracji walutowej |98
1.1. Istota stabilności fiskalnej |98
1.2. Optymalne obszary walutowe |103
1.3. Przyczyny ochrony stabilności fiskalnej w Unii Europejskiej |106
2. Reguły polityki fiskalnej jako element budowy stabilności fiskalnej |108
2.1. Istota reguł polityki fiskalnej |108
2.2. Prawne podstawy koordynacji polityk fiskalnych |111
2.3. Wartości odniesienia |117
2.4. Średniookresowy cel budżetowy |119
2.5. Europejski Semestr i wspólny harmonogram budżetowy |121
2.6. Mechanizm wczesnego ostrzegania |123
2.7. Procedura nadmiernego deficytu |125
3. Mechanizmy przywracania stabilności fiskalnej |131
3.1. Pożyczkodawcy ostatniej instancji |131
3.2. Restrukturyzacja zadłużenia |137
3.3. Monetarne finansowanie zadłużenia |140
ROZDZIAŁ VI
FINANSOWANIE POLITYKI REGIONALNEJ UNII EUROPEJSKIEJ |145
1. Zagadnienia ogólne |145
2. Ewolucja pojęcia „region” |148
3. Definicja pojęcia „region” |150
4. Zarys polityki regionalnej Unii Europejskiej |155
4.1. Kształtowanie się regionów w Europie |155
4.2. Traktat rzymski |156
4.3. Pakiet Delorsa |158
4.4. Reforma polityki regionalnej – Traktat z Maastricht |159
5. Zasady finansowania zadań polityki regionalnej Unii Europejskiej |161
5.1. Wizja nowej zjednoczonej Europy Regionów. Agenda 2000 |161
5.2. Strategia lizbońska |163
5.3. Europa 2020 |164
6. Zadania i cele polityki spójności Unii Europejskiej |167
7. Fundusze strukturalne i Fundusz Spójności |169
7.1. Uwagi ogólne |169
7.2. Struktura i zasady działania Funduszy Europejskich |171
7.3. Fundusze strukturalne |171
7.3.1. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego |171
7.3.2. Europejski Fundusz Społeczny |174
7.3.3. Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich |175
7.3.4. Europejski Fundusz Morski i Rybacki |177
7.4. Fundusz Spójności |178
7.4.1. Wstępna charakterystyka |178
7.4.2. Priorytety polityki spójności |179
7.5. Pozostałe fundusze i instrumenty finansowe |181
7.5.1. Fundusz Solidarności Unii Europejskiej |181
7.5.2. Instrument Pomocy Przedakcesyjnej |181
7.5.3. Program pomocy dla społeczności Turków cypryjskich |182
7.6. Specjalne instrumenty wsparcia |182
ROZDZIAŁ VII
PRAWO PODATKOWE UNII EUROPEJSKIEJ |185
1. Podatki i prawo podatkowe w traktatach Unii Europejskiej |185
2. Podatki i prawo podatkowe w świetle negatywnej integracji |193
3. Podatki pośrednie |197
3.1. Podatek od wartości dodanej (VAT) |197
3.2. Podatek akcyzowy |203
4. Podatki bezpośrednie |205
5. Wzajemna pomoc administracyjna i wymiana informacji w sprawach podatkowych oraz przeciwdziałania unikaniu i uchylaniu się od opodatkowania |209
ROZDZIAŁ VIII
RYNEK BANKOWY UNII EUROPEJSKIEJ |220
1. Ramy regulacyjne działalności bankowej w Unii Europejskiej |220
1.1. Podejmowanie i prowadzenie działalności bankowej. Wymogi ostrożnościowe |225
1.2. Restrukturyzacja i uporządkowana likwidacja banków| -228
1.3. Gwarantowanie depozytów bankowych |231
2. Architektura instytucjonalna nadzoru bankowego |234
2.1. Europejski System Nadzoru Finansowego |234
2.2. Nadzór mikroostrożnościowy |238
2.3. Nadzór makroostrożnościowy |240
3. Unia bankowa |249
3.1. Ramy instytucjonalne służące stabilności finansowej |249
3.2. Jednolity mechanizm nadzorczy |253
3.3. Jednolity mechanizm restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji |260
3.4. Europejski system gwarantowania depozytów |264
ROZDZIAŁ IX
RYNEK KAPITAŁOWY UNII EUROPEJSKIEJ |267
1. Innowacyjność rynku kapitałowego a stabilność i bezpieczeństwo systemu finansowego |267
2. Europejska unia rynków kapitałowych |276
3. Instytucje i usługi na rynkach kapitałowych Unii Europejskiej |281
ROZDZIAŁ X
RYNEK UBEZPIECZEŃ UNII EUROPEJSKIEJ |298
1. Ochrona wypłacalności ubezpieczycieli |298
1.1. Solvency II jako nowa idea nadzoru ubezpieczeniowego |298
1.2. Europejski Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych jako unijny organ nadzoru ubezpieczeniowego |302
1.2.1. Europejski Urząd Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych – strategia |302
1.2.2. Wytyczne Europejskiego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych jako narzędzie nadzoru ubezpieczeniowego |303
1.3. Ubezpieczeniowy system gwarancyjny |304
1.4. Ubezpieczeniowe grupy |306
2. Ubezpieczyciel na rynku bankowym i kapitałowym |308
3. Transgraniczny system ochrony ofiar wypadków drogowych |313
3.1. Podsystemy bezpieczeństwa ruchu drogowego i finansowania kosztów wypadków drogowych ex post |313
3.2. Ogniwa transgranicznego systemu ochrony ofiar wypadków drogowych |316
3.3. Efektywność transgranicznego systemu ochrony ofiar wypadków drogowych – kryteria ustalania wysokości świadczeń odszkodowawczych w państwach członkowskich |319
ROZDZIAŁ XI
RYNEK USŁUG PŁATNICZYCH UNII EUROPEJSKIEJ |326
1. Usługi płatnicze |326
1.1. Znaczenie rynku usług płatniczych |326
1.2. Pojęcie płatności |327
1.3. System płatności |328
1.4. Pojęcie instrumentu płatniczego |329
1.5. Geneza regulacji rynku usług płatniczych |331
1.6. Usługi płatnicze |334
1.6.1. Uwagi ogólne |334
1.6.2. Prowadzenie rachunku płatniczego |335
1.6.3. Polecenie zapłaty |336
1.6.4. Wykonywanie transakcji przy użyciu karty płatniczej |337
1.6.5. Przekaz pieniężny |337
1.6.6. Polecenie przelewu |338
1.6.7. Usługi wykonywane w ciężar linii kredytowej |338
1.6.8. Usługi inicjowania płatności i usługi dostępu do informacji o rachunku |339
2. Podmioty uczestniczące w świadczeniu usług płatniczych |340
2.1. Dostawcy usług płatniczych |340
2.2. Instytucje kredytowe |341
2.3. Instytucje pieniądza elektronicznego |341
2.4. Instytucje płatnicze |343
2.5. Użytkownik usług płatniczych |346
3. Jednolity obszar płatności w euro (SEPA) |346
3.1. Geneza jednolitego obszaru płatności w euro |346
3.2. Regulacje prawne jednolitego obszaru płatności w euro |348
ROZDZIAŁ XII
OCHRONA KONSUMENTA NA RYNKU USŁUG FINANSOWYCH UNII EUROPEJSKIEJ |350
1. Ochrona konsumenta w prawie Unii Europejskiej |350
1.1. Regulacje prawne |351
1.2. Metody harmonizacji |353
1.3. Podstawowe akty prawne |354
2. Pojęcie konsumenta usług finansowych |356
2.1. Definicje konsumenta w prawie Unii Europejskiej |356
2.2. Model konsumenta |357
2.3. Zbiorowe interesy konsumentów usług finansowych |359
3. Elementy ochrony konsumenta usług finansowych |360
3.1. Kluczowe prawa konsumenta |360
3.2. Ochrona przez informację |360
3.3. Zakres informacji |362
3.4. Treść informacji |362
3.5. Prawo odstąpienia |363
3.6. Ograniczenie odpowiedzialności |363
3.7. Niezamówione usługi finansowe |364
4. Pozasądowe rozstrzyganie sporów sądowych |364
5. Nowy model ochrony konsumenta |366
ROZDZIAŁ XIII
PRAWO CELNE UNII EUROPEJSKIEJ |369
1. Definicja cła i prawa celnego |369
1.1. Ogólna charakterystyka cła |369
1.2. Miejsce prawa celnego w systemie prawa |371
1.3. Źródła prawa celnego Unii Europejskiej |373
2. Elementy kalkulacyjne |377
2.1. Uwagi wstępne |377
2.2. Taryfa celna |377
2.3. Wartość celna |380
2.4. Pochodzenie towaru |381
3. Dług celny |382
3.1. Pojęcie długu celnego |382
3.2. Powstanie długu celnego |382
3.3. Zabezpieczenie długu celnego |384
3.4. Pokrycie należności wynikających z długu celnego |386
4. Wprowadzenie towaru na obszar celny Unii Europejskiej |388
4.1. Obszar celny Unii Europejskiej |388
4.2. Dozór celny |389
4.3. Przedstawienie towarów organom celnym |390
5. Procedury celne |390
5.1. Objęcie towaru procedurą celną |390
5.2. Rodzaje procedur celnych |391
6. Status upoważnionego przedsiębiorcy |394
7. Przedstawicielstwo w sprawach celnych |396
8. Zarys postępowania w sprawach celnych |397
ROZDZIAŁ XIV
POSTĘPOWANIA ANTYDUMPINGOWE I ANTYSUBSYDYJNE W UNII EUROPEJSKIEJ |401
1. Wspólna polityka handlowa Unii Europejskiej oraz jej instrumenty |401
2. Charakter prawny postępowań ochronnych |404
3. Instytucje Unii Europejskiej odpowiedzialne za prowadzenie postępowań ochronnych |405
4. Postępowanie antydumpingowe |407
4.1. Definicja dumpingu |407
4.2. Wymogi nałożenia środków antydumpingowych |410
4.3. Przebieg postępowania antydumpingowego |415
4.4. Cła antydumpingowe |417
4.5. Zobowiązania cenowe |420
4.6. Postępowania przeglądowe i przeciwko obchodzeniu środków antydumpingowych |422
5. Postępowanie antysubsydyjne |423
5.1. Uwagi wstępne |423
5.2. Pojęcie subsydium oraz wymogi nałożenia środków wyrównawczych |425
5.3. Przebieg postępowania antysubsydyjnego |429
5.4. Formy środków wyrównawczych |431
BIBLIOGRAFIA |433
AKTY PRAWNE |457
ORZECZNICTWO |469
INNE DOKUMENTY |471
SPIS TABEL I RYSUNKÓW |477
O AUTORACH |479
