Konserwacja zabytków architektury

15.04.2024 | czas czytania: 5 minut

Podstawowym zadaniem dyscypliny, jaką jest konserwacja i restauracja zabytków architektury, są działania zapewniające tym dziełom przetrwanie w całym bogactwie ich autentyzmu w celu przekazania ich następnym pokoleniom. Zrozumienie tego celu przez wszystkich uczestników procesu konserwacji i restauracji zabytków architektury, począwszy od inwestora, przez autorów badań historycznych i projektantów, aż do wykonawców na budowie włącznie, będzie sprzyjało właściwemu traktowaniu tej spuścizny historycznej.

Musimy zrozumieć, że każdy człowiek pragnie doznać przeżyć wynikających z obcowania z autentycznymi działami sztuki, autentycznymi zabytkami architektury, które stanowią wspólne dziedzictwo bez względu na to, kto je tworzył i w czyich znajdują się rękach. W związku z tym nie mamy prawa do dowolnego postępowania z przekazanym nam dziedzictwem, lecz tylko do takiego, które nie pozbawia następnych pokoleń przeżyć, jakie były nam dane dzięki kontaktom z autentykami odzwierciedlającymi rozwiązania minionych epok. Podejmując działania konserwacji i restauracji, musimy sobie dobrze uświadomić, że zabytkiem architektury posiadającym pełen zakres wartości jest dzieło kompletne – nie tylko jego kompozycja i forma, lecz także układ funkcjonalno-przestrzenny oraz struktura budowlana, a więc autentyczne rozwiązania konstrukcyjne i materiałowe. Rozwiązania te muszą być także chronione – mówimy wtedy o konieczności poszanowania autentycznej substancji zabytkowej.

Konserwacja i restauracja zabytków architektury wraz z ich adaptacją do nowych funkcji, a nie nieodpowiedzialna modernizacja, nie jest zwyczajnym działaniem remontowo-budowlanym, lecz działalnością specjalistyczną. Dziedzina ta wymaga ukierunkowanej wiedzy historycznej, konserwatorskiej i technicznej, a także odpowiednio przygotowanej kadry. Kadrę zajmującą się problematyką konserwatorską powinna cechować pokora wobec zabytku wynikająca z emocjonalnego podejścia do obecnej spuścizny w celu jej chronienia, a nie modernizowania.

Tak jak każda budowla powstaje wysiłkiem wielu ludzi, wielu fachowców, tak samo konserwacja i restauracja zabytków architektury wymaga realizacji zespołowych. Inżynier konstruktor nie może podejmować działań bez architekta-konserwatora. Architekt natomiast nie może działać bez historyka architektury (chyba że jednocześnie posiadł obie specjalności) bądź historyka sztuki oraz konserwatora-restauratora w zakresie detalu architektonicznego. Przywołanie tych specjalistów po wykonaniu projektów lub (nie daj, Boże) w trakcie realizacji nie uratuje wystroju, jeżeli jego ochrona i konserwacja nie były uwzględnione w projekcie koncepcyjnym, a potem budowlano-konserwatorskim jako wynik wspólnego działania.

Więcej na temat konserwacji zabytków można przeczytać w książce Historia Technik Budowlanych profesora Jana Tajchmana (prekursora współczesnych badań naukowych nad technologią, technikami i materiałoznawstwem historycznych budowli) i Andrzeja Jureckiego, polecanej przez specjalistów, która powinna znaleźć się na półce bibliotecznej każdego architekta, historyka sztuki i konserwatora zabytków, jako szczególne, nieocenione źródło wiedzy i podręcznik pomocny w praktyce zawodowej.

Jan Tajchman, Andrzej Jurecki, Historia Technik Budowlanych. Fundamenty, rusztowania, mury, więźby, sklepienia, PWN, Warszawa 2020.