Zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe
CLIL (Content and Language Integrated Learning –
zintegrowane kształcenie przedmiotowo-językowe) to nowoczesne podejście do nauczania zarówno przedmiotów, jak i języków. Metoda ta definiowana jest jako dwuogniskowe podejście do nauczania języków, w której drugi język jest wykorzystywany do nauki oraz nauczania zarówno przedmiotu, jak i języka.
Książka prezentuje podstawowe zagadnienia dotyczące CLIL i skierowana jest do nauczycieli uczących w klasach CLIL, zgodnie z rozporządzeniem Ministerstwa Edukacji, od klasy VII szkoły podstawowej oraz w liceum, jak do również studentów licencjackich i magisterskich studiów filologicznych uzyskujących uprawnienia do nauczania oraz wszystkich osób zainteresowanych nauczaniem dwujęzycznym.
W nauczaniu dwujęzycznym język obcy stanowi narzędzie komunikacji i wspomaga proces uczenia się. Głównym założeniem komunikacji jest używanie języka obcego w celu przekazywania treści przedmiotowych, zarówno w formie pisemnej, jak i ustnej. Istotnym elementem zintegrowanego nauczania językowo-przedmiotowego jest pomoc koleżeńska. Wspomaga ona proces nabywania kompetencji w zakresie komunikacji, jak również ograniczania tzw. Teacher Talking Time (czasu, w którym mówi nauczyciel) oraz wydłużania tzw. Student Talking Time (czasu, w którym mówią uczniowie).
W systemie CLIL uczniowie uczą się, w jaki sposób posługiwać się językiem, a także, jak używać go do nauki treści niepowiązanych z językiem. Nauczyciel stwarza warunki oraz towarzyszy uczniom w procesie odkrywania treści za pośrednictwem nauczanego języka. Uczniowie zdobywają wiedzę w języku obcym i o języku obcym. Są zachęcani do jego używania w celu wyrażania swoich uczuć i opinii na temat wiedzy przekazywanej na lekcji.
Książka podzielona jest na część teoretyczną i praktyczną:
- Celem części teoretycznej jest zdefiniowanie zintegrowanego kształcenia przedmiotowo-językowego, opisanie jego różnych wariantów i uwarunkowań modułowych. Celem tej części jest także przedstawienie kształcenia przedmiotowo-językowego w kontekście polskim oraz międzynarodowym. Autorki zwracają szczególną uwagę na poparcie tego programu edukacyjnego przez Unię Europejską oraz korzyści płynące z wprowadzenia CLIL w szkołach. Korzyści te przedstawione są z perspektywy ucznia, nauczyciela, szkoły, a także społeczeństwa.
- Celem części praktycznej jest zaprezentowanie sposobów nauczania oraz uczenia się w zintegrowanym kształceniu przedmiotowo-językowym ze szczególnym zwróceniem uwagi na podejście poznawcze, konstruktywistyczne oraz komunikacyjne. W części tej zostaną także przedstawione wymagane kompetencje nauczycieli CLIL oraz formy uczenia się (uczenie przez dociekanie naukowe, opowiadania edukacyjne etc.). Czytelnik uzyska także praktyczną wiedzę dotyczącą planowanie modułu CLIL (wybór treści, sposoby połączenia treści, język i procesów poznawczych, rozwijanie świadomości międzykulturowej), doboru środków dydaktycznych, tworzenia materiałów dydaktycznych oraz sposobów oceniania w zintegrowanym kształceniu przedmiotowo-językowym.
Książka stanowi kompendium dla ogółu nauczycieli pracujących metodą CLIL i jest pierwszą taką publikacją na polskim rynku. Autorki podają w niej zarys teoretyczny i praktyczny, który dotyczy edukacji dwujęzycznej całościowo i wszyscy nauczyciele mogą z niego czerpać. Z książki skorzystają studenci wszystkich ścieżek kształcenia nauczycieli języków obcych, zwłaszcza angliści, jak również nauczyciele akademiccy przygotowujący przyszłych nauczycieli do pracy w szkołach i pracujący z przyszłymi nauczycielami na studiach podyplomowych, czynni zawodowo nauczyciele i lektorzy CLIL zainteresowani podnoszeniem swoich kwalifikacji oraz nauczyciele pracujący w szkołach dwujęzycznych, zarówno nauczyciele przedmiotowi, jak i językowi.
Przedmowa 7
Podziękowania 9
I. Teoretyczne podstawy zintegrowanego kształcenia przedmiotowo-językowego (CLIL) 11
1. Definicja zintegrowanego kształcenia przedmiotowo-językowego (CLIL) 13
2. Perspektywy i podejścia w zintegrowanym kształceniu przedmiotowo-językowym (CLIL) 19
2.1. Podejście konstruktywistyczne 20
2.2. Podejście poznawcze 21
2.3. Uczenie przez doświadczenie 28
2.4. Podejście komunikacyjne i dialogowe 32
3. Historia rozwoju zintegrowanego kształcenia przedmiotowo-językowego (CLIL) 41
4. Uwarunkowania zintegrowanego kształcenia przedmiotowo-językowego (CLIL) 44
4.1. Uwarunkowania typologiczne 44
4.2. Uwarunkowania związane z otoczeniem 45
4.3. Uwarunkowania modułowe 47
5. Modele edukacji dwujęzycznej w Polsce 49
6. Zalety zintegrowanego kształcenia przedmiotowo-językowego (CLIL) 57
7. Motywacja w zintegrowanym kształceniu przedmiotowo-językowym (CLIL) 62
8. Trudności z implementacją zintegrowanego kształcenia przedmiotowo-językowego (CLIL) 66
9. Przepisy prawne dotyczące kształcenia przedmiotowo-językowego (CLIL) obowiązujące w Polsce 67
10. Wdrażanie szkoły CLIL 72
II. Organizacja procesu kształcenia w zintegrowanym kształceniu przedmiotowo-językowym (CLIL) 83
11. Formy uczenia się w zintegrowanym kształceniu przedmiotowo-językowym (CLIL) 85
11.1. Uczenie się przez dociekanie naukowe (enquiry-based learning, EBL) 85
11.2. Odwrócona klasa (flipped classroom, FL) 88
11.3. Środowisko umożliwiające samodzielne uczenie się (self-organised learning environment, SOLE) 90
11.4. Opowiadania edukacyjne (stories for teaching and learning) 92
12. Formy kształcenia pozwalające na różnicowanie procesu uczenia się w zintegrowanym kształceniu przedmiotowo-językowym (CLIL) 94
12.1. Wykorzystanie metod wspierających strategie uczenia się 95
12.2. Konsolidacja i różnicowanie procesu uczenia się 101
12.3. Różnicowanie typów interakcji 106
12.4. Scaffolding 122
13. Planowanie modułu kształcenia w zintegrowanym kształceniu przedmiotowo-językowym (CLIL) 129
14. Dobór środków dydaktycznych 140
15. Tworzenie materiałów dydaktycznych 146
16. Ewaluacja i ocenianie w zintegrowanym kształceniu przedmiotowo-językowym (CLIL) 149
III. Rola kompetencji językowych w zintegrowanym kształceniu przedmiotowo-językowym (CLIL) 155
17. Nauczanie sprawności receptywnych 159
18. Nauczanie sprawności produktywnych 169
19. Nauczanie słownictwa, gramatyki i wymowy 178
20. Zjawisko zmiany kodów językowych (code-switching) 186
Słownik pojęć 189
Spis rysunków i tabel 193
Bibliografia 197
