Jak rozpoznać fake newsy i nie dać się nabrać pseudonauce? Top 5 książek, które Ci w tym pomogą

22.05.2023 | czas czytania: 4 minuty

Zacznijmy od teorii. Czym jest pseudonauka i co to są te „fake newsy”? Wyjaśniamy! Pseudonauka to rodzaj działalności, który przypomina naukę, ale nie spełnia jej standardów metodologicznych, naukowych czy epistemologicznych. Może zawierać fałszywe lub niepotwierdzone naukowo teorie, hipotezy i interpretacje zjawisk, które nie są poparte wystarczającymi dowodami lub badaniami. Fake newsy zaś to nieprawdziwe informacje lub fałszywe historie, które są celowo rozpowszechniane w celu manipulacji opinią publiczną lub osiągnięcia innych celów, takich jak zdobycie popularności, wpływ na wybory lub zyski finansowe. Są opracowane w sposób przekonujący, aby wydawały się wiarygodne, ale są oparte na fałszywych faktach lub zmanipulowanych informacjach.

Dlaczego pseudonaukowe treści i fake newsy są groźne?

Pseudonauka i fake newsy mogą wprowadzać dezinformację i chaos, wpływać na decyzje polityczne i społeczne, a nawet zagrażać zdrowiu i bezpieczeństwu ludzi.

Pseudonauka może prowadzić do podejmowania decyzji na podstawie niewłaściwych informacji, które nie są poparte naukowymi dowodami, a to z kolei może prowadzić do szkodliwych skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa. Na przykład, jeśli ludzie wierzą w fałszywe teorie na temat leczenia chorób, to mogą zaniechać skutecznych i naukowo udowodnionych metod leczenia.

Fake newsy również mogą wprowadzać ludzi w błąd i skłaniać do podejmowania decyzji na podstawie fałszywych informacji. Mogą one wpłynąć na wybory, politykę i życie społeczne, prowadząc do podejmowania decyzji na podstawie emocji lub przekonań, a nie na podstawie faktów i naukowych dowodów.

To wszystko teoria, a teraz praktyka

Jak być świadomym zagrożeń związanych z pseudonauką i fake newsami, weryfikować źródła, szukać tych wiarygodnych i korzystać z naukowo udowodnionych metod i faktów? Jak uniknąć wprowadzenia w błąd i podejmowania niewłaściwych decyzji? Oto kilka książek, które Ci w tym pomogą!

Science Fictions

Autor: Stuart Ritchie

Medycyna, edukacja, psychologia, dietetyka czy rodzicielstwo – w kluczowych dla naszego życia dziedzinach szukamy odpowiedzi w nauce. A co, jeśli i na niej samej nie można polegać? „Science Fictions. Oszustwa, uprzedzenia, zaniedbania i szum informacyjny w nauce” to książka, która ujawnia niepokojące sygnały świadczące o kryzysie, jaki przechodzi współczesna nauka. Stuart Ritchie, psycholog i popularyzator nauki, demaskuje przekłamania, manipulacje oraz szkodliwe nawyki naukowców, podając w wątpliwość prawdziwość i obiektywizm wielu badań naukowych.

Autor obnaża prawdziwe oblicze współczesnej nauki – okazuje się bowiem, że wiele powszechnie akceptowanych i bardzo wpływowych teorii bazuje na nierzetelnych badaniach.

Science Fictions to napisana w angażujący sposób, pełna ciekawych historii i anegdot książka popularnonaukowa, która przystępnie omawia problemy, z jakimi musi się mierzyć współczesna nauka. Choć książka bije na alarm, jej wydźwięk jest pozytywny – Stuart Ritchie nie tylko daje nam wiedzę potrzebną do wykrywania wątpliwych badań, lecz także wskazuje drogę do reform, które mogłyby ponownie uczynić naukę godną zaufania.

W 2021 r. ta bestsellerowa książka Stuarta Ritchiego znalazła się na krótkiej liście do nagrody Royal Society Insight Investment Science Book Prize.

Liczby, które kłamią

Autor: Hugh Barker

Jeśli interesują Cię odpowiedzi na poniższe pytania:

• • Dlaczego pracownicy firm nie donoszą o poważnych oszustwach, które mają miejsce w ich przedsiębiorstwach?
• • Dlaczego politycy świadomie powtarzają fake newsy?
• • Czy kłamstwo to dla człowieka instynkt naturalny?
• • Czy wszyscy ludzie wykazują w mniejszym lub większym stopniu skłonność do oszukiwania samych siebie oraz do racjonalizacji?

- sięgnij po tę książkę! To gotowa instrukcja krytycznego myślenia, która pozwoli Ci nie dać się nabrać na fałszywe statystyki i zmanipulowane liczby.

Mitologia współczesna

Autor: Marcin Napiórkowski

Ta książka to przewodnik po dziwnych praktykach, wierzeniach i legendach miejskich, które często są pseudonaukowe lub propagandowe. Opowieści w niej zawarte są jednocześnie humorystyczne i przerażające, ale przede wszystkim zachęcają do krytycznego myślenia i uważnego obserwowania otaczającego nas świata.

• • Kto zrobił „dziecko ze słoneczka”?
• • Skąd bierze się mięso na kebaby?
• • Gdzie jest dziś raj utracony?
• • Kim jest Obcy?
• • Z czym musi się mierzyć wybraniec bogów, bohaterski wojownik Adam Małysz?
• • Do czego potrzebna nam prawda historyczna?
• • Dlaczego te same skandale, ale w trochę innym wydaniu, regularnie powtarzają się?
• • I dlaczego warto przyznać, że globalne ocieplenie to mit?

Bujda na resorach. Jak odróżnić naukę od bredni

Autor: Massimo Pigliucci

Cenne źródło informacji dla osób, które chcą nauczyć się odróżniać prawdziwe badania naukowe od fałszywych teorii naukowych. W książce Pigliucci bada różne aspekty pseudonauki i krytycznie analizuje wiele popularnych teorii (astrologia, homeopatia czy kreacjonizm), które nie mają naukowego uzasadnienia. Autor zwraca uwagę na to, że wiele popularnych teorii pseudonaukowych posiada elementy przekonujące dla niewtajemniczonych, ale jednocześnie zawiera wiele błędów logicznych i braków w dowodach naukowych. Co najważniejsze - autor podaje praktyczne wskazówki dla czytelników, jak rozpoznać pseudonaukę i uniknąć pułapek myślowych, które często towarzyszą takim teoriom. Z książki dowiesz się:

• • Kto jest ekspertem i jak go odróżnić od pozoranta?
• • Wojny naukowe – ufamy nauce nadmiernie czy niewystarczająco?
• • Twarda nauka, miękka nauka, prawie nauka i pseudonauka – o co w tym chodzi?
• • Czym się różni przewidywanie przyszłości od wyjaśniania przyszłości i czy fizyka zamienia się w filozofię?
• • Czy afrykańskie lekarstwo na AIDS, voodoo, astrologia i ufologia to brednie?
• • I czy temu wszystkiemu winne są media?

Czy można ufać Wikipedii? Społeczności internetowe i konstrukcja wiedzy

Autorka: Amy S. Bruckman

Dziś Wikipedii nie trzeba już chyba nikomu przedstawiać - to internetowa encyklopedia, jedno z najpopularniejszych źródeł informacji w Internecie, fragmenty z jej definicji pojawiają się często na początkowych stronach wyników wyszukiwarek. Wikipedia działa na zasadzie wolnej licencji. Oznacza to, że każdy może tworzyć, modyfikować i udostępniać jej artykuły za darmo, pod warunkiem zachowania odpowiednich zasad i standardów. Wikipedia jest stale rozwijana i ulepszana przez swoją społeczność, która koryguje błędy, usuwa dezinformację i dodaje nowe informacje na bieżąco.

Tylko czy Wikipedia i inne, podobne, internetowe kompendia wiedzy, to wiarygodne źródła? Czy powinniśmy podchodzić do zawartych tam informacji z ostrożnością? Amy S. Bruckman, korzystając z filozofii, socjologii, psychologii i medioznawstwa, przystępnie wyjaśnia, czym jest społeczność, jak powstaje wiedza, w jaki sposób Internet ułatwia tworzenie nowych rodzajów społeczności oraz jak wiedza jest kształtowana poprzez współpracę i konwersacje online. W książce znajdziesz odpowiedzi na takie pytania:

• • Czy „społeczności” internetowe to prawdziwe społeczności?
• • Co można osiągnąć dzięki współpracy online?
• • Jak Internet zmienia to, w jaki sposób myślisz?
• • Jak ludzie wyrażają swoją tożsamość w Internecie i dlaczego jest to ważne dla interakcji online?
• • Co to jest złe zachowanie w sieci i jak możemy temu zaradzić?
• • W jaki sposób modele biznesowe kształtują społeczności internetowe?
• • Jak możemy pomóc Internetowi wydobyć z nas to, co najlepsze?

Fake news. Geneza, istota, przeciwdziałanie

Autorka: Klaudia Rosińska

Książka skupia się na problemie dezinformacji i fałszywych informacji w mediach. Autorka analizuje różne aspekty tego zjawiska, takie jak jego źródła, motywacje twórców fake newsów, wpływ na odbiorców oraz sposoby, w jakie można zwalczać dezinformację.

• • Czym są fake newsy? Poznaj genezę, ewolucję, istotę i definicje.
• • Kto jest podatny na fake newsy?
• • Na jakie elementy newsów należy zwracać uwagę, aby wyłapać, że w rzeczywistości są to fake newsy?
• • Czy ktoś bada naukowo fake newsy?
• • Jak edukować, by wyposażyć ludzi w narzędzia przeciwdziałające fake newsom?

To cenna pozycja dla wszystkich, którzy chcą lepiej zrozumieć problem fałszywych informacji i poszukują sposobów na walkę z dezinformacją w mediach.

Chcesz zgłębić temat jeszcze bardziej? Zapraszamy na stronę Akcji FAKE-STOP! Do współpracy zaprosiliśmy ekspertów, którzy podzielili się swoim doświadczeniem i polecili wiarygodne źródła wiedzy. Znajdziesz tu też moc porad jak poruszać się w gąszczu informacji, samodzielnie weryfikować źródła i demaskować pseudonaukowe treści.

Polecamy także: